Ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής, πολιούχου της πόλης της Χαλκίδας, χρονολογείται στον 5ο αιώνα μ.χ. κτισμένος πιθανόν πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού.
Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, πολιούχου της πόλης της Χαλκίδας, βρίσκεται στην συνοικία κάστρο (περιοχή που βρισκόταν εντός των ενετικών τειχών της Χαλκίδας) και κοντά στο λιμάνι της Χαλκίδας. Απέναντι ακριβώς από τον ναό σώζεται η Οικία του Ενετού Βαίλου, του Διοικητή δηλαδή της Χαλκίδας κατά τα χρόνια της Ενετοκρατίας.
Συνύπαρξη ναών από τρεις διαφορετικές θρησκείες με απόσταση λίγων εκατοντάδων μέτρων στην Χαλκίδα
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο της περιοχής είναι η συνύπαρξη ναών από τρεις διαφορετικές θρησκείες με απόσταση λίγων εκατοντάδων μέτρων. Πρόκειται για την Εβραϊκή συναγωγή που λειτουργεί έως και σήμερα αλλά και το Τζαμί του Εμίρ Ζαδέ που λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος.
Η Βασιλική της Αγίας Παρασκευής
Η εκκλησία είναι τρίκλιτη βασιλική. Το κεντρικό κλίτος καταλήγει σε ένα επίπεδο ιερό, και οι πλευρικές σε ορθογώνια παρεκκλήσια που δεν έχουν αψίδες.
Κάτοψη – Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής στη Χαλκίδα
Στην τοποθεσία στην οποία βρίσκονται οι σύγχρονες βάσεις της εκκλησίας προυπήρχε βυζαντινή εκκλησία χτισμένη στα τέλη του 5ου ή στις αρχές του 6ου αιώνα. Κατά την περίοδο μεταξύ της αρχικής ανέγερσής και της τροποποίησης της τον 13ο αιώνα, υπήρχαν πιθανώς και άλλες αλλαγές.
Η πρώτη βασιλική πιθανώς καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας τον 13ο αιώνα. Στην ανακατασκευή της έγιναν τροποποιήσεις και προσθήκες τόσο στην κάτοψη όσο και στην υπερκατασκευή.
Μερικές από τις κολώνες της βασιλικής διατηρήθηκαν στην θέση τους και ενσωματώθηκαν στο νέο κτίσμα.
Οξυκόρυφα τόξα πάνω σε κίονες στο εσωτερικό της Αγίας Παρασκευής
Η δυτική πρόσοψη και ο νότιος τοίχος ανακατασκευάστηκαν το 14ο ή 15ο αιώνα και η δυτική πρόσοψη ανακατασκευάστηκε για άλλη μία φορά μετά το σεισμό του 1853.
Σε αυτή την φάση μάλλον χτίστηκε περίπου 10 μέτρα πίσω, δεδομένου των δύο παλαιοχριστιανικών στηλών που σώζονται σήμερα εκτός του ναού και μπροστά από την μοντέρνα πρόσοψη.
Οι κίονες εκτός του Ιερού Ναού Αγίας Παρασκευής
Μετά το 1853 προστέθηκε ένα ξύλινο υπερώο στο δυτικό άκρο.
Το στυλ κατασκευής με τα ελαφρώς οξυκόρυφα τόξα είναι ένα πρώιμο παράδειγμα της ανάμειξης των δυτικών και βυζαντινών μορφών και τεχνικών.
Ξύλινο υπερώο προστέθηκε στο ναό της Αγίας Παρασκευής μετά το σεισμό του 1853
Στο εσωτερικό, τα κλίτη οδηγούν στο ιερό και τα παρεκκλήσια μέσα από τρεις οξυκόρυφες καμάρες. Τα πλευρικά τόξα του ναού είναι πολύ απλά. Η μόνη διακόσμηση που φέρουν είναι μία επίπεδη λωρίδα, η οποία τονίζει ακόμη περισσότερο τα ανοίγματα.
Η κεντρική αψίδα είναι ίσως η πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του ναού, χάρη στον εξαιρετικά περίτεχνο γλυπτό της διάκοσμο. Πρόκειται για ένα διπλό τόξο, με 5.50 μέτρα ύψος, διακοσμημένο με δύο ομόκεντρες ανάγλυφες λωρίδες.
Κεντρική Αψίδα Ιερού Ναού Αγίας Παρασκευής
Το ιερό και τα πλευρικά παρεκκλήσια πριν το 1853 στεγάζονταν με νευροειδή σταυροθόλια. Τα σταυροθόλια κατέληγαν σε φουρούσια, πλούσια διακοσμημένα με δαντέλα, που χρονολογούνται το 13ο αιώνα.
Τα φουρούσια του βόρειου παρεκκλησίου παρουσιάζουν ένα μίγμα δυτικών μορφών με το βυζαντινό διακοσμητικό ύφος που κατέχει δεσπόζουσα θέση στην Κεντρική Ελλάδα κατά τα τέλη του 12ου και αρχές του 13ου αιώνα. Είναι προφανές ότι υπήρξε μία ιστορικά πολύ ενδιαφέρουσα συνεργασία μεταξύ Ελλήνων, Ιταλών και Γάλλων τεχνιτών.
Στο βόρειο μέρος σώζεται εντοιχισμένο γλυπτό της Δεομένης Θεοτόκου. Σύμφωνα με μελετητές το συγκεκριμένο ανάγλυφο είναι παλαιοχριστιανικό και πιθανότατα παλαιότερο της εποχής του Ιουστινιανού.
Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής στη Χαλκίδα
Η δίρριχτη ξύλινη στέγη ανήκει πιθανότατα στη φάση του 13ου αιώνα και έχει πολλές παραλληλισμούς στη Δυτική Ευρώπη, αλλά και πολλές ομοιότητες με κάποιες ιταλικές στέγες.
Εξωτερικά, η βασιλική υποστηρίζεται από τέσσερις αντηρίδες στη νότια πλευρά, δυο από τις οποίες είναι του 14ου – 15ου αι. και μόνο δύο στην βόρεια.
Εκτός από το δυτικό άκρο της, η Αγία Παρασκευή είναι στην ουσία ένας γοτθικός ναός χτισμένος πάνω στα θεμέλια μίας παλαιοχριστιανικής βασιλικής κατασκευασμένος πιθανότατα στα τέλη του 13ου αιώνα.
Κάθε χρόνο παραμονή της εορτής της πραγματοποιείται περιφορά της εικόνας και λιτανεία στην παραλία της Χαλκίδας που συγκεντρώνει χιλιάδες κόσμου.
Το 1864 με βασιλικό διάταγμα καθιερώνεται εμποροπανήγυρις με έναρξη την 26η Ιουλίου (ανήμερα της εορτής της πολιούχου της Χαλκίδας) και λήξη την 31η Ιουλίου.
Πηγές:
The Timber Roof of Hagia Paraskevi Basilica in Chalkida, Greece:
Multi-Disciplinary Methodological Approaches for the Understanding of
the Structural Behaviour. Analysis and Diagnosis
Το τέμπλον της Αγίας Παρασκευής εν Χαλκίδι, Ανδρέας ΞΥΓΓΟΠΟΥΛΟΣ – Αθήνα 1928
Eviaportal.gr
